انسولین؛ پایان دوران تزریق

اگر این اتفاق بیفتد، یکی از بزرگترین پیشرفت‌ها در زمینه فناوری داروها رخ خواهد داد. به عبارت دیگر میلیون‌ها دیابتی در سراسر جهان، دیگر نیازی به تزریق روزانه انسولین نخواهندداشت.

پژوهشگران سال‌هاست در حال بررسی راه‌های جدیدی هستند که بتوان بدون نیاز به تزریق، انسولین را به بدن انسان وارد کرد. یکی از این ابداعات استفاده از برچسب‌های پوستی انسولین است. قرار دادن یک برچسب انسولین بر روی پوست موجب می‌شود تا انسولین آرام آرام از راه پوست، جذب بدن شود.

روش دیگری که محققان در حال مطالعه آن هستند، استفاده از انسولین استنشاقی است. پژوهشگران حدود ده سال این راه را مورد بررسی و آزمایش قرار دادند و سرانجام چند ماه پیش سازمان غذا و داروی آمریکا، FDA، فرم استنشاقی انسولین را رسما تایید کرد.

برای استنشاق انسولین، کافی است یک ظرف کوچک را که مانند شیشه شیر بچه است، جلوی دهان گرفته و یک نفس عمیق بکشید. با استنشاق انسولین، این هورمون وارد ریه‌ها شده و از آن جا جذب جریان خون می‌شود.اما چیزی که به تازگی سر و صدای زیادی به راه انداخته و موضوع مورد بحث محافل علمی‌جهان است، تولید قرص خوراکی انسولین است.

پژوهشگران تایوانی ادعا می‌کنند روشی ابداع کرده اند که با آن می‌توان انسولین و سایر داروهای پروتئینی را به شکل خوراکی تجویز کرد.

این پژوهشگران از صدف میگو نوعی ماده بی خطر استخراج کرده اند که می‌تواند انسولین را با خود به داخل معده برده و از تخریب آن جلوگیری کند. این روش بر روی موش‌ها آزمایش شده و نتیجه آن رضایت بخش بوده است.

چند روز پیش خبر تولید نوع خوراکی انسولین در ایران نیز منتشر شد. به گفته دکتر عباس شفیعی، رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، کارهای اولیه تولید انسولین خوراکی در ایران انجام شده و این دارو بر روی حیوانات آزمایشگاهی اثر مطلوب داشته است.

دکتر شفیعی البته این نکته را نیز اضافه کرد که نباید برای تولید این دارو عجله کرد. با اینکه راه‌های جدید استفاده از انسولین هنوز به طور کامل متداول نشده اند و در مرحله پژوهش واقعند، اما به زودی روزی خواهد رسید که تزریق انسولین برای کنترل دیابت به خاطره ای دوردست تبدیل می‌شود!

انسولین چیست؟

هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که در بدن ساخته می‌شوند و هر کدام برای تنظیم دسته‌ای از فعالیت‌های حیاتی انسان ضروری هستند. انسولین نام یک هورمون است که از جزایر لانگرهانس می‌آید.

هر جزیره لانگرهانس به قسمتی از لوزالمعده انسان اتلاق می‌شود که این هورمون را ترشح می‌کند. در لوزالمعده حدود یکی دو میلیون جزیره لانگرهانس وجود دارد.

اما انسولین چه فایده ای دارد؟ وقتی ما غذا می‌خوریم، مواد غذایی در بدنمان به اجزای کوچک تر تجزیه می‌شوند. یکی از این جزء‌های کوچک، گلوکز است که به آن قند خون هم می‌گویند.

سلول‌های بدن انسان برای فعالیت به گلوکز نیاز دارند. اما سلول‌ها بدون کمک انسولین نمی‌توانند گلوکز مورد نیاز خود را از خون بگیرند و استفاده کنند. اگر جریان خون را به مثابه یک جوی آب تصور کنیم که از کنار سلول‌ها رد می‌شود، انسولین نقش یک تور را بازی خواهد کرد که به سلول‌ها کمک می‌کند از آب داخل جوی ماهی بگیرند.

ماهی‌ها همان مولکول‌های گلوکز هستند. به این ترتیب انسولین باعث می‌شود گلوکز موجود در خون وارد سلول‌ها شود. پس از هر بار غذا خوردن و هضم غذا، گلوکز زیادی به خون وارد می‌شود که باید مورد استفاده سلول‌ها قرار گیرد.

بنابر این پس از هر وعده غذایی، لوزالمعده انسان، خودبخود هورمون انسولین را آزاد می‌کند و آن را به کمک سلول‌ها می‌فرستد. ورود گلوکز به سلول‌ها با کمک انسولین، موجب پایین آمدن مجدد قند خون می‌شود، یعنی همان وضعیتی که قبل از غذا خوردن وجود داشت.

جزایر لانگرهانس در افراد دیابتی انسولین کافی تولید نمی‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا قند خون آن‌ها بالا باقی بماند. به همین دلیل افراد دیابتی لازم دارند تا انسولین دریافت کنند.

راه‌های قدیمی‌دریافت

تا کنون اصلی ترین راه استفاده از انسولین برای دیابتی‌ها، تزریق آن بوده است. برای تزریق انسولین نیز شیوه‌های متفاوتی وجود دارد. مثلا انسولین را می‌توان با سرنگ انسولین تزریق کرد که سوزنی باریک دارد.

اکثر این سوزن‌ها، آغشته به موادی هستند که ورود آن‌ها را به پوست آسان ساخته و درد ناشی از تزریق را کاهش می‌دهد. شیوه دیگر، تزریق با قلم انسولین است. قلم انسولین درست مانند یک خودکار معمولی است که در لوله آن به جای جوهر، انسولین وجود دارد.

برخی از این خودکارها را می‌توان مجددا با انسولین پر کرد و برخی با تمام شدن انسولین داخل لوله‌‌شان باید به دور انداخته شوند. در انتهای این خودکارها سوزن بسیار ظریف و کوچکی وجود دارد که با آن انسولین را به زیر پوست تزریق می‌کنند.

با تنظیم درجه خودکار می‌توان مقدار لازم انسولین را به بدن وارد کرد. راه دیگر تزریق این هورمون استفاده از پمپ انسولین است. پمپ انسولین وسیله کوچکی است که بیرون از بدن و بر روی پوست شکم قرار داده می‌شود و در طول روز مقدار اندک و ثابتی انسولین از خود آزاد می‌کند. استفاده از این وسیله امکان کنترل مناسب قند خون را بدون نیاز به چند بار تزریق در روز فراهم می‌کند.

انسولین جدید وارد می‌شود

ساده ترین و معمول‌ترین راه برای وارد کردن هر دارویی به بدن، خوردن آن است. اما همه داروها را نمی‌توان از راه خوراکی دریافت کرد. انسولین هم یکی از آن‌هاست. حتما می‌دانید که ما روزانه مقدار زیادی پروتئین می‌خوریم. دستگاه گوارش ما هم برای هضم پروتئین‌ها آن‌ها را تجزیه می‌کند.

این درست همان دلیلی است که مانع از مصرف خوراکی انسولین می‌شود؛ جنس انسولین نیز از پروتئین است و چنانچه ما آن را بخوریم، اسید معده ساختمان آن را تجزیه و تخریب می‌کند و انسولین اثر خود را از دست می‌دهد: با یک تور پاره نمی‌توان از هیچ جویی ماهی گرفت!

بنابر این یک راه باقی می‌ماند و آن هم اینکه انسولین را به بدن انسان تزریق کنیم و این همان کاری است که میلیون‌ها دیابتی در جهان هر روز انجام می‌دهند. هر چند تزریق انسولین با درد زیادی همراه نیست، اما قطعا اگر راه بهتری برای دریافت آن وجود داشت، دیابتی‌ها بهتر قند خونشان را کنترل می‌کردند و این بیماری بخصوص برای کودکان دردسرهای کمتری بدنبال داشت.

این همان آرزویی است که دانشمندان برای به حقیقت پیوستن آن در تلاش هستند و خبر خوش اینکه نتایج مطلوبی هم گرفته اند. منتظر باشید.